بحران در کسب و کار به معنای رویدادهایی است که باعث ایجاد اختلال و مشکل در یک کسب و کار می‌شود. یک بحران معمولاً به طور ناگهانی اتفاق افتاده و مشکلات یا خطرات زیادی را به همراه خواهد داشت. بحران‌های تجاری می‌توانند در اثر مشکلات داخلی شرکت شکل بگیرند و یا توسط عوامل خارجی ایجاد شوند. یکی از ویژگی‌های بحران در کسب و کار این است که معمولاً در شرایطی ایجاد می‌شود که آن شرکت مجبور خواهد شد برای نجات خود در زمانی کوتاه تصمیمات مهم بگیرد.
بحران ها و رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی مانند جنگ، سیل، زلزله، پاندمی ها و… می‌توانند تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر اقتصاد جهانی، منطقه ای و به تبع آن، بر کسب‌وکارها داشته باشند. مشکلات بر کسب و کارها ممکن است تا جایی پیش رود که از کنترل شرکت خارج شده و آن‌ها نتوانند آن را حل کنند. اگر این مشکل برطرف نشود، احتمال از بین رفتن کسب و کار برای همیشه وجود دارد. برای جلوگیری از به وجود آمدن چنین بحران جدی برای شرکت شما، مهم است که به عواملی که باعث ایجاد بحران شده‌اند رسیدگی و از تشدید بیشتر آن جلوگیری کنید.
آن چه با قاطعیت می‌توان گفت این است که محیط کسب و کار امروز با قرن بیستم بسیار متفاوت است؛ تنش ها تاثیر چشمگیری روی کسب و کارها ندارند و شرکتها سازوکارهای بازاریابی، حمل و نقل و مالی توسعه یافته دارند و به سادگی با محدودیت مواجه نخواهند شد. اگر شرکتی کرونا را به سلامت گذرانده باشد، از این به بعد نیز قاطعانه ادامه خواهد داد. مسلما بحرانی که ما را نکشد، ما را قوی تر خواهد کرد.
در اینجا به بررسی جامع مدیریت کسب‌وکار در زمان بحرانهایی مانند جنگ پرداخته شده و راهکارهای کلیدی برای حفظ پایداری، کاهش ریسک و حتی یافتن فرصت‌ها در چنین شرایطی ارائه می‌گردد تا شرکتها در شرایط سخت دوام بیاورند، باهوش‌تر عمل کنند و حتی موقعیت خود را تقویت کنند.
تحلیل ریسک و آسیب‌پذیری
شرکتها باید تمام زنجیره تأمین خود را از تأمین‌کنندگان مواد اولیه گرفته تا مشتریان نهایی، از نظر آسیب‌پذیری در برابر بحرانها تحلیل کنند. آیا تأمین‌کنندگان اصلی در مناطق پرخطر قرار دارند؟ آیا مسیرهای حمل و نقل حیاتی تحت تأثیر قرار خواهند گرفت؟ شناسایی نقاط ضعف کمک می‌کند تا پیش‌دستی کرده و برای آن‌ها راه حل مناسب در نظر گرفته شود.
سناریوسازی و برنامه‌ریزی احتمالی و داشتن نقشه بحران
مدیریت واکنش سریع در ۷۲ ساعت اول، رمز بقای شرکت ها است. برای سناریوهای مختلف، قطع دسترسی به منابع، یا کاهش تقاضا، برنامه‌های واکنش اضطراری تدوین کنید. هر سناریو باید شامل اقدامات مشخصی برای حفاظت از دارایی‌ها، تأمین نقدینگی، و حفظ عملیات باشد.
تشکیل تیم بحران
تیم کوچک و متخصصی از مدیران کلیدی را مسئول مدیریت بحران قرار دهید. این تیم باید دارای اختیار کافی برای تصمیم‌گیری سریع و اجرای برنامه‌های اضطراری باشد.
حفظ ارتباط با مخاطبان
در زمان بحران، مردم بیشتر از همیشه نیاز به اطمینان و همدلی دارند. حتی اگر نمی‌توانید خدمات عادی‌تان را ارائه دهید، ارتباطتان با مخاطب را حفظ کنید. شرکتهایی که در بحران با مردم صادق و همراه هستند، در زمان آرامش پاداشش خود را دریافت می کنند.
حفظ عملیات و زنجیره تأمین
یکی از بزرگترین چالش‌ها در زمان بحران، حفظ عملیات تولید و زنجیره تأمین است. می توانید محصول یا خدمت‌تان را متناسب با شرایط بازطراحی کنید. مردم در دوران بحرانی، نیازها و اولویت‌های جدید دارند. با ارائه نسخه ساده‌تر، ارزان‌تر یا کوچک‌تر از محصول، تبدیل خدمات حضوری به آنلاین و بسته‌های حمایتی، اقساطی یا اشتراکی برای مشتریان وفادار، خود را با شرایط تطبیق دهید.
تنوع‌بخشی به تأمین‌کنندگان
به جای وابستگی به تأمین‌کنندگان محدود، به دنبال منابع جایگزین و متنوع در مناطق جغرافیایی مختلف باشید. این امر می‌تواند شامل تأمین‌کنندگان داخلی و خارجی باشد. قراردادهای بلندمدت با تأمین‌کنندگان جایگزین می‌تواند آرامش خاطر بیشتری در شرایط ناپایدار ایجاد کند.
افزایش ذخایر استراتژیک
در صورت امکان، ذخایر مواد اولیه، قطعات کلیدی و حتی محصولات نهایی را افزایش دهید تا بتوانید برای مدتی بدون وابستگی به تأمین‌کنندگان، به تولید ادامه دهید. البته این کار باید با در نظر گرفتن هزینه‌های نگهداری و سرمایه در گردش انجام شود.
بهینه‌سازی لجستیک و حمل و نقل
در صورت امکان بر منابع داخلی و محلی تمرکز کنید. مسیرهای حمل و نقل را از نظر امنیتی و کارایی مورد بازبینی قرار دهید. در صورت لزوم، به دنبال مسیرهای جایگزین و روش‌های حمل و نقل جدید کم خطر مثل شبکه ریلی باشید.
نگهداری پیشگیرانه از تجهیزات و ماشین‌آلات
در شرایطی که دسترسی به قطعات یدکی و خدمات تعمیر و نگهداری دشوار می‌شود، برنامه‌ریزی دقیق برای نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه از ماشین‌آلات تولیدی حیاتی است. این کار می‌تواند عمر مفید تجهیزات را افزایش داده و از توقف‌های ناگهانی جلوگیری کند.
مدیریت مالی در شرایط بحران
مدیریت دقیق مالی در زمان بحران از اهمیت بالایی برخوردار است. در شرایط بحرانی اولین تصمیم اشتباه، حذف تبلیغات یا تعدیل نیرو است که می توان بجای آن تبلیغات را هدفمند و دقیق‌تر کنید، مدل دورکاری و فریلنسری را گسترش دهید و همچنین تیم فروش و ارتباط با مشتری را حفظ کنید چون کلید بقای فروش شما هستند.
حفظ نقدینگی
در این دوران، پول نقد از اهمیت بسزایی برخوردار است. تا حد امکان، نقدینگی شرکت را حفظ کنید و از سرمایه‌گذاری‌های غیرضروری یا پرخطر خودداری کنید. مدیریت دقیق حساب‌های دریافتنی و پرداختنی و تسریع در وصول مطالبات می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
بازنگری بودجه و کنترل هزینه‌ها
بودجه شرکت را به صورت مستمر بازنگری کرده و هزینه‌های غیرضروری را حذف کنید. هر گونه هزینه باید با دقت توجیه شود. تمرکز بر کاهش هزینه‌های عملیاتی می‌تواند در حفظ سودآوری مؤثر باشد.
تأمین مالی اضطراری
در صورت لزوم، خطوط اعتباری اضطراری با بانک‌ها و مؤسسات مالی را بررسی کنید. داشتن دسترسی به منابع مالی پشتیبان می‌تواند در مواجهه با شوک‌های ناگهانی مالی حیاتی باشد.
مدیریت ریسک ارزی و تورم
در زمان بحران، نوسانات ارزی و تورم می‌تواند شدید باشد. شرکت باید استراتژی‌هایی برای مدیریت ریسک ارزی (مانند پوشش ریسک یا تنوع‌بخشی به دارایی‌های ارزی) و محافظت در برابر تورم (مانند قیمت‌گذاری پویا یا سرمایه‌گذاری در دارایی‌های با ارزش ثابت) تدوین کند.
استفاده از فضای احساسی بحران، برای ایجاد «برند بشر دوستانه»
مردم، برندهای بی‌روح و صرفاً سودجو را در زمان بحران حذف می‌کنند. اما شرکتهایی که کمک مالی یا خدماتی به مردم می‌رسانند، کارکنان خود را حمایت می‌کنند، و پیام‌های انسانی و صادقانه منتشر می‌کنند در ذهن‌ها باقی می‌مانند.
جدی گرفتن فضای دیجیتال
قطع اینترنت یا محدودیت‌ها ممکن است رخ دهد، اما در اغلب مواقع مردم هنوز به فضای مجازی وابسته‌اند. پس سایت خود را سبک، امن و موبایل‌محور کنید، حضور در پیام‌رسان‌ها را تقویت کنید (واتساپ، بله، روبیکا، تلگرام، ایتا)، بانک محتوای آماده (آفلاین) داشته باشید و آماده‌ی جهش پس از بحران باشید.
در اینجا جا دارد چند نمونه از شرکت‌های کوچک که قبل از یک بحران فورس ماژور کوچک بودن ولی با استفاده از شرایط بحرانی تونستن رشد چشمگیری داشته باشند، آورده شود. بعنوان مثال، قبل از بحران مالی 2008، Airbnb یک استارتاپ کوچک بود که ایده اجاره کوتاه‌مدت اتاق‌ها را امتحان می‌کرد. بحران باعث شد مردم دنبال راه‌های ارزان‌تر سفر و اقامت باشند و Airbnb با ارائه گزینه‌های اقتصادی، رشد انفجاری پیدا کرد. در زمان جنگ جهانی دوم، جنرال موتورز خطوط تولید خودروهای معمولی خود را به تولید تانک، هواپیما و سایر تجهیزات نظامی تغییر داد. این باعث شد که نه تنها کسب‌وکارشان حفظ شود، بلکه سود بسیار بالایی هم به دست بیاورند. شرکت دبلیو. دبلیو. گریوز (W.W. Grainger) در جنگ جهانی اول و دوم که تامین‌کننده تجهیزات صنعتی بود، در دوران جنگ با تامین مواد و قطعات مورد نیاز ارتش رشد چشمگیری داشت. شرکت پروکتر اند گمبل (Procter & Gamble) محصولات خود را برای استفاده در ارتش و مصرف‌کنندگان در شرایط جنگ بهینه کرد و به کمک تبلیغات مناسب توانست سهم بازار خود را افزایش دهد.
هر بحرانی، یک پایان دارد و شرکتهایی که در دل بحران سیستم داخلی خود را بهبود می‌دهند، آموزش تیم را ادامه می‌دهند و بازارهای جدید را کشف می‌کنند، در دوران بعد از آن، با سرعت بیشتری رشد خواهند کرد.
نمی توان اتفاقات بیرونی را کنترل کرد، اما واکنش به اتفاقات و بحران قابل مدیریت است. می توان، بحران را به یک سکوی پرتاب برای بازتعریف و قدرتمندتر شدن تبدیل کرد.
تهیه کننده: دکتر سمیرا طالبی- مشاور کسب وکار
منابع: